Runa Hellinga - Media

Zoli wil een afspraak met ons maken, maar hij kan niet in het weekend. Dan staat hij in zijn nieuwe sportwinkel aan het Balatonmeer. Sinds een half jaar open, zegt hij, en een doorslaand succes. Ik ben de tel inmiddels kwijt hoeveel sportwinkels Zoli heeft. Hij is gespecialiseerd in zwemkleding, geen wonder, want zijn vrouw, dochter en zoon hebben allemaal iets met zwemmen. De een was ooit zwemtrainster, de ander zat haast in het Hongaarse Olympische zwemteam, de derde doet aan waterpolo. En Zoli verkoopt dus zwemkleding. Zoli is onze oude buurman. Wij woonden ooit in een klein deel van een oude villa, waarvan hij een ander klein deel bezat. Het pand was door de prinselijke familie Esterhazy gebouwd, in de jaren dertig aan een juwelier uit Pest verkocht en na de oorlog door de communisten onteigend. Die hadden het in appartementen verdeeld waar vooral mensen van het platteland een onderkomen hadden gevonden. Het was een curieus stel buren, want hoewel ze al decennia pand en tuin deelde

'Er is een land. Er is een mens. Er is een programma'. Dat lijkt toch sprekend op 'Ein Reich, Ein Volk, Ein Führer'. Tenminste, als je de conservatieve Hongaarse oppositiepartij Fidesz moet geloven. Land, mens en programma zijn afkomstig van een verkiezingsaffische van de socialistische partij, en zijn bedoeld om het programma van premier Gyurcsány aan te prijzen. Fidesz-politicus Tamas Deutsch-Für had er speciaal een persconferentie voor belegd om zijn scherpzinnige analyse wereldkundig te maken. Hij voerde aan dat mensen die de oorlog hadden meegemaakt zich door het affiche diep gekwetst zouden voelen en nam er zelfs het woord nazi's bij in de mond. De leider van de Hongaars-joodse gemeenschap moest hem helaas teleurstellen. Hem was geen enkele bijgedachte aan Hitlers leuzen opgekomen toen hij het affiche zag. Een taalwetenschapper noemde de overeenkomst zeer vergezocht en de uitlatingen van de politicus kinderlijk. Maar het zij Deutsch vergeven. Fidesz moest wel

Van Hongarije en Polen tot Moskou en Bulgarije hoor je burgers klagen dat de corruptie sinds de val van het communisme is enorm is toegenomen. Dat idee leeft niet alleen bij de bevolking, maar ook bij buitenlandse investeerders, politieke partijen, media en internationale organisaties. Corruptie is een serieus probleem, erkent de Bulgaarse politieke wetenschappers Ivan Krastev, directeur van het Centrum voor Liberale Strategiën in Sofia. Maar of het nu erger is dan vroeger, betwijfelt hij. Krastev, schrijver van het boek 'Shifting obsessions'(Verschuivende Obsessies) over corruptie in Centraal-Europa, ziet de klacht over de toegenomen corruptie onder de bevolking vooral een uiting van onvrede. Hij noemt het 'de zwarte mythe van de verandering' waar alles uit kan worden verklaard: de toename tussen arm en rijk, de teloorgang van wat eens grote nationale bedrijven waren, de werkloosheid en al het andere dat mensen niet zint in hun dagelijkse leven. Voor sommigen is het ze

Uit de sportauto die voor het terras stopt, stapt een jonge vrouw, gekleed volgens de laatste mode, misschien net een tikje te sexy om haar echt goede smaak toe te dichten. Ze zwaait haar lange zwarte haar over haar schouders en stapt heupwiegend en zelfverzekerd naar een tafeltje achterin het café, waar drie vriendinnen wachten, even sexy, even duur gekleed. Vier jonge Roemeense vrouwen, vriendinnen die over de wereld zijn uitgezwermd, maar elkaar ieder jaar in deze week in Cluj treffen. De ene woont in Italië, de ander in Amerika. Twee wonen nog in Roemenië. Alle vier hebben goede banen, goede vooruitzichten, een salaris waar ze comfortabel van kunnen leven. Vrijwel niemand in het café is ouder dan 35. Ze zitten financieel allemaal aan de goede zijde van de generatiekloof, want oud zijn betekent in Roemenië vaak ook arm zijn. Zij zijn de opkomende middenklasse. Voor hen is het communisme, met lange rijen voor de winkels, donkere, onverwarmde huizen en angst voor de geheime dienst nie

''Waarom zou je over de inhoud van verkiezingscampagnes praten als je je ook kunt bezighouden met écht spannende zaken, zoals een politieke partij die bij zijn tegenstander op de server inbreekt en campagnemateriaal steelt?'' Gábor Kuncze, voorzitter van de kleine liberale Vrije Democraten, bedoelde het cynisch, maar eigenlijk is het natuurlijk te gek voor woorden: een verkiezingscampagne die gevoerd wordt met behulp van hackers. Vorige week werd bekend dat de oppositiepartij Fidesz heeft ingebroken op de computer van de regerende socialistische partij, de MSzP, en daar duizenden stukken met betrekking tot hun verkiezingscampagne heeft gedownload. Fidesz erkende de daad meteen. De partij had ook weinig keuze, aanzien de socialisten de computergegevens konden laten zien die duidelijk maakten dat het materiaal inderdaad naar een Fideszcomputer was gegaan. Maar, verweerde de oppositiepartij zich, stelen was het niet, want het benodigde wachtwoord was gewoon ergens op een w

A few years ago Tibor Arodján suffered a stroke. He recovered quite well, but one arm remained weak and his speech got a bit slurred. It meant the end of his carrier as a builder. Luckily for him, Arodján found Teszt, a company that offers jobs to people with, as the Hungarian law calls it, ‘changed abilities’. They gave him a job in their hothouse, where he grows chrysantiums for All Saints Day and primroses for Womens Day. Arodján feels lucky. He loves his work and he realises very well that he could have ended up at home, living on minimal state support, with no chance for a job. Nobody in Hungary is eager to employ a handicapped builder. State support for companies that employ disabled people is very limited. That means that for those who, physically or mentally, are not able to compete on the commercial job market, chances to find regular employment are very slim. That used to be different untill 15 years ago. The communist state-run economy guaranteed full employment and thus off

,,De drempel voor zigeunerouders om een schoolgebouw binnen te stappen, is enorm. Ze zijn bang voor iedere instantie en de school de zoveelste instelling waarvan ze niets begrijpen en waar ze niet begrepen worden. Als ze het gebouw betreden, is dat omdat er problemen zijn met hun kind’’, zegt Lili Urszinyi, project-assistente van Pedamoka, een organisatie die (met Nederlandse steun) leerplannen ontwikkelt om Hongaarse Roma-kinderen betere kansen te geven in het onderwijs. Roma-kinderen doen het slecht in het Hongaarse onderwijs. Ze beginnen vaak met een achterstand en komen daarom in het speciale onderwijs terecht. Anderen eindigen in aparte klassen, of op de achterste bankjes waar weinig aandacht aan hen wordt besteed. Veel Hongaarse ouders vrezen dat het onderwijs eronder lijdt als er veel Roma-kinderen in de klas zitten. Net als op zwarte scholen in Nederland sturen ze hun kinderen dan liever elders heen. Aan de ene kant is er sprake van discriminatie, maar het blijkt vaak ook moei

Een man gaat dood en zijn ziel meldt zich bij Petrus aan de hemelpoort. Of-ie binnen mag komen. Helaas, zegt Petrus, dat gaat zomaar niet. Ze hebben het systeem veranderd en tegenwoordig kunnen de zielen kiezen. Ze mogen een dagje naar de hel, en een dagje naar de hemel, en daarna moeten ze een besluit nemen. De man gaat eerst naar de hel. Eén groot feest: muziek, dans, drank en eten in overvloed, vertier en al zijn oude vrienden zitten er ook. Dan de hemel: veel vaag lichtblauw, engelen die op wolkjes op een harp tokkelen, iedereen beleefd tegen elkaar, en bij het middageten allemaal frisse salades, vruchtendranken en gezonde hapjes. Niet onplezierig, maar voor de eeuwigheid? Hij zegt dus tegen Petrus dat hij liever teruggaat naar de hel. Daar aangekomen plonst hij in een ketel met kokend water. Om hem heen worden mensen geroosterd, gespiesd en uit elkaar getrokken. Dan komt de duivel langs. Hé, roept de man, hoe zit dat? Gisteren was het hier heel anders. Zeker, antwoordt de duivel g

De waterklok van ons weekendhuis is kapotgevroren. Min 25 en geen sneeuw op het luik, dat kon hij niet hebben. Het schijnt ons, zo meldde de buurman, zo'n vijftig kuub water gekost te hebben (vraag me niet hoe ze dat hebben kunnen meten, zonder klok). Plus een nieuwe klok. We zijn de enigen niet. Alom in ons dorp, en in de dorpen om ons heen zijn waterklokken gesneuveld in de barre kou. Helemaal verbazen doet me dat niet. Onze klok is, geheel volgens de voorschriften van het waterleidingbedrijf, ingebouwd in een pakweg anderhalve meter diepe betonnen put in de tuin, die wordt afgesloten met een ijzeren luik. De warmte van de aarde zou de klok vorstvrij moeten houden, en doet dat normaal ook wel, als dat luik met sneeuw is bedekt. Maar dit jaar vroor het dus zonder dat het eerst fatsoenlijk gesneeuwd had. De schade is, financieel, behoorlijk. Die vijftig kuub water, genoeg om een zwembad mee te vullen, kosten inclusief rioolrechten zo'n 25000 forint, honderd euro. De klok zelf k

Oorspronkelijk was de Wesley János Kleuterschool in het achtste district van Boedapest gewoon bedoeld voor kindertjes uit de buurt. Maar schoolleidster Etelka Riegg is een vrouw die mensen, en zeker kinderen, in nood niet in de kou kan laten staan. Dus als dakloze ouders hun kind aanmelden, zegt ze geen nee, al kan een kind volgens de wet alleen naar school als het een vast woonadres heeft. ,,Die wet is fout, niet ik’’, zegt Riegg schouderophalend, ,,Die stamt uit het communisme en is niet met de tijd meegegaan’’. De kleuterschool staat in het achtste district, een van de armste buurten van Boedapest, vol onbewoonbaar verklaarde woningen en keldergewelven, zoals de voormalige waskelder die Gyula met zijn vrouw en drie kinderen hebben gekraakt. Gyula’s jongste dochter zit op Rieggs schooltje. De woning bestaat uit één kamer vol bedden en een televisie en verder een primitieve keuken. De wc op de binnenplaats delen ze met legale bewoners van het pand. Elektriciteit tapt de familie illega

Deze week kregen we een rekening van het gasbedrijf, een navordering voor alle keren dat we de afgelopen jaren te laat hadden betaald. Pakweg 25 bedragen onder elkaar, met een totale waarde van 750 forint, drie euro. Een keer moeten we echt veel te laat hebben betaald, want er stond waarempel een bedrag van 350 forint bij. Maar in het merendeel van de gevallen ging het om bedragen van 3, 4 of 5 forint. Allemaal rekeningen die we op de uiterste vervaldatum hadden betaald. Maar ja, dan is het geld pas een dag later bij het gasbedrijf, natuurlijk. Het opmaken en versturen van zo'n rekening moet duurder zijn dan het geld dat ze ermee binnenhalen. Maar het Boedapester gasbedrijf is niet de enige die zich aan dit soort onzinnigheid schuldig maakt. De Hongaarse belastingdienst kan er ook wat van. Daar ontvingen we afgelopen jaar een brief van, dat we hen nog iets van 200 forint schuldig waren. Maar aangezien dat onder een bepaald limiet was, hoefden we hen niet te betalen. Dat was aardig,

Volgens zijn artsen heeft de Hongaarse acteur en regisseur Péter Halász nog dagen, hooguit weken te leven. Halász, die altijd gefascineerd was door de dood, vond het zonde dat hij alle mooie en misschien minder mooie dingen die mensen na zijn begrafenis over hem zouden zeggen, zou missen. Daarom speelde hij, als laatste voorstelling van zijn leven, deze week in het openbaar zijn eigen teraardebestelling deze week na. De acteur, die de dood al op het skeletachtig magere gezicht stond getekend, had voor de gelegenheid een zwarte doodskist uit een rekwisietenkamer geleend. Daarin lag hij opgebaard, omringd door kaarsen en door vrienden en bekenden, maar ook onbekenden, want zijn laatste optreden was weliswaar bedoeld geweest voor een select gezelschap, maar was via het internet aan een breder publiek bekend geworden. Schrijvers als György Konrad hielden de begrafenisredes, terwijl witte, met maskers getooide figuren als carnavaleske begrafenisondernemers rond de baar liepen. De acteur zei

Stanislaw Obirek was achttien jaar toen hij voor het eerst over de holocaust hoorde. Gedurende zijn hele schooltijd, in het Poolse stadje Narol in de jaren zestig, repte niemand ver de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog of over Belzec, het nabij Narol gelegen concentratiekamp waar de tussen februari en november 1942 600 duizend joden met koolmonoxide werden omgebracht. Hij leerde op school natuurlijk over de Tweede Wereldoorlog, maar alleen over de strijd van de Poolse en Russische natie tegen de Duitsers. Hij leerde over de drie miljoen Polen die zijn omgekomen en over de Poolse opstand tegen de Duitsers in Warschau, maar niets over de gaskamers of de joodse opstand in het ghetto eerder in de oorlog. Zo rond zijn achtttiende hoorde hij van familie en via kerkelijke organisaties waarin hij actief was voor het eerst over de jodenvervolging. ,,Er was een zekere schizofrenie tussen de leerstof op school en de herinneringen in mijn eigen omgeving’’, zegt hij. Obirek, jezuitisch

,,Bouwen voor autisten vereist dat je alles net omgekeerd doet dan normaal. Veel zonlicht, een wijds uitzicht, afwisseling zijn allemaal zaken die autisten onzeker maken. Ze kunnen geen onverwachte gebeurtenissen en indrukken verwerken’’. De Nederlandse architect Dick Sikkes presenteerde vrijdag de bouwplannen voor de eerste woonwerkgemeenschap voor autisten in Hongarije, in het dorpje Csókakõ nabij Székesfehérvár. Sikkes ontwierp eerder een kindertehuis in Boedapest, maar het is voor het eerst dat hij voor autisten bouwt. Hij moest een complex ontwerpen dat geen verrassingen herbergt, geen overdaad aan kleuren en indrukken. Een gebouw dat zoveel mogelijk voorkomt dat mensen onzeker worden, waar bijvoorbeeld onverwachte ontmoetingen worden vermeden door deuren niet recht tegenover elkaar te plaatsen en een hoge muur om de tuin het schitterende, dus verwarrende uitzicht uitsluit. De opdracht voor de woonwerkgemeenschap komt voort uit een Nederlands-Hongaars initiatief, dat eind jaren ne