Runa Hellinga - Media

Zo iedere twee weken valt de electriciteit wel eens uit. Meestal duurt het maar een minuut of tien, en dan floept de boel weer aan. Dat is zo'n gewoon verschijnsel dat we er nauwelijks nog op letten, en voor donkere avonden staan ergens in huis kaarsen en lampen op batterij klaar. Maar deze keer duurde het wel erg lang. En toen ik naar buiten liep om bij de buren te vragen of zij er ook last van hadden, bleek daar alles te functioneren. Het probleem lag dus bij ons. En in de stoppenkast was alles in orde, dus dat betekende bellen met het electriciteitsbedrijf.? Of ik de stoppen al had gecontroleerd, wilde de dame van het electriciteitsbedrijf weten. Ja, antwoordde ik. Ik begreep haar vast niet goed, meende ze, en stelde de vraag nog een keer: of ik de stoppen al had gecontroleerd? Ja, antwoordde ik nogmaals, echt. U begrijpt het niet, toeterde ze nogmaals: u moet de stoppen controleren. Heb ik gedaan, antwoordde ik, langzaam wat ongeduldig. En toen kwam het hoge woord eruit: kon ik...

Het eiland Vir is een toeristische nachtmerrie. In de winter wonen er twee-, drieduizend mensen, in de zomer zeker het tienvoudige. En al die mensen hebben huizen. Vir is één groot bouwterrein, waar huizen groeien inplaats van bomen. Systeem zit er niet in, iedereen bouwt wat hij zelf mooi vindt, of wat binnen zijn budget valt. Aan controle wordt zichtbaar niets gedaan. Aan bouwvergunningen trouwens ook niet. Vrijwel alle huizen op Vir zijn zonder vergunning gebouwd, zoals trouwens in heel Kroatie veel zonder vergunning is gebouwd. Maar op Vir is het wel heel extreem uit de hand gelopen. Dat schijnt een historische reden te hebben. Ooit wilden de autoriteiten schijnbaar een kerncentrale op het eiland bouwen, en toen heeft het gemeentebestuur besloten iedereen overal te laten bouwen, want als de boel eenmaal vol stond, was er geen plek meer voor die centrale. Een merkwaardige vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid dus, die inmiddels wel heel erg uit de hand is gelopen. De huizen staan in...

Afgelopen weekend arresteerde de Slowaakse politie in Bratislava drie Hongaarse toeristengidsen. Hun overtreding? Ze hadden hun groepen rondgeleid zonder daarvoor de nodige Slowaakse diploma’s en vergunningen te hebben. Want alleen wie in Slowakije bevoegd is, mag uitleg geven over het schoons dat de hoofdstad te bieden heeft. Als je daar als politiek al werk van maakt, zou je zeggen, je laat het bij een boete. Maar nee, de drie, overigens geen van allen professionele gidsen, maar leraren die met hun klas op schoolreisje waren, verdwenen daadwerkelijk voor een paar uur in de cel. Pas nadat de Hongaarse consul in Bratislava zich met de zaak had bemoeid, werden ze vrijgelaten. In de tussentijd kon er op het politiebureau nog geen glas water af. Aanleiding tot hun arrestatie was het optreden van het hoofd van de Slowaakse Toeristengidsen Federatie, een man die zich klaarblijkelijk in zijn broodwinning bedreigd voelde. Hij had de gidsen eerst persoonlijk aangesproken. Toen ze op zijn verma...

Een oorverdovend gekwaak en gekukel klinkt over het dorp. De eerste keer dat ik het hoorde, stond ik er wat verbijsterd naar te luisteren, tot ik de nasale stem hoorde die even later zeer beleefd aankondigde: 'Dames en heren, wij hebben vandaag eenden te kopen en kuikens''. Of zoiets. De pluimveehandelaar is vast onderdeel van het ritme van het dorpsleven. In voorjaar en zomer komt hij iedere week wel een keer langs, aangekondigd door het gekwaak van eenden en een triomfantelijk kukelende haan. Hij is niet alleen. Iedere week klinkt op dezelfde dag klinkt op goed moment het melodietje van de wagen met diepvrieswaren: doppertjes, hamburgers en ijsjes. De wagen komt van een bedrijf dat in heel Centraal-Europa actief is, dus het kan je overkomen dat je midden in Slovenië plotseling precies hetzelfde wijsje hoort. Veel minder frequent is de handelaar in varkens, of beter biggen, want zo vaak hebben mensen geen nieuw varken nodig. Een keer per jaar, in het voorjaar. Dat wordt da...

Een paar jaar geleden wilden we graag dat ons zoontje naast school iets ging doen. Sport, muziek, noem maar op. Vrijwel alle kinderen in zijn klas zaten ergens op, dus krijg je als ouder haast het gevoel dat je tekort schiet als je kind niet ook érgens heengaat. Afgezien daarvan, een beetje sport deed hem zeker geen kwaad. Maar zo simpel als het leek, was het niet. Het bleek vrijwel onmogelijk om iets te vinden waar hij gewoon, voor de lol, heen kon. Hongaren nemen dit soort zaken vreselijk serieus. Dus als een kind naar ballet, dan gaat het ook naar ballet, niet één, maar drie keer per week. Balletles is geen hobby, het is een investering in de toekomst, en met één keer per week wordt je dochter zeker geen ballerina. Datzelfde geldt voor sport en al helemaal voor muziekles. Één keer per week pianoles is onmogelijk. Om muziekles te kunnen volgen, moeten kinderen hoe dan ook solvege doen, twee keer per week als het even kan, en dan moeten ze ook nog twee of drie keer per week naar hun g...

Het station van Copsa Mica is weinig meer dan een spoorwegemplacement vol goederentreinen. Daarachter staat de twee fabrieken die het leven én de gezondheid van Copsa Mica’s inwoners sinds decennia bepalen. Om het complex hangt de geur van kolengruis. Rechts tekent het vervallen Carbosin pikzwart af tegen de hemel. Tot aan de sluiting in 1993 was de wijde omgeving van Carbosin, dat de kleurstof koolzwart produceerde, net zo zwart als het bedrijf zelf. Links staat de lood- en zinksmelterij Sometra. De vervuiling daarvan is minder zichtbaar, maar Sometra, inmiddels eigendom van een Griekse investeerder, zorgt voor de zwaarste milieuproblemen in Copsa Mica. De nieuwe eigenaar heeft weliswaar enige milieumaatregelen genomen, maar aan de EU-normen voldoet Sometra, dat lood, zink en cadnium uitstoot, nog lang niet. Jaarlijks krijgen enkele tientallen mensen in de omgeving acute loodvergiftiging. Nieuwgeboren babies hebben al lood in het bloed en schoolkinderen zijn te klein en hebben leerach...

Zeven jaar geleden vertrokken Maria Negoita’s zoon en schoondochter van Bolentin naar Italië. Hij werk er als bouwvakker, zij als schoonmaakster. Sindsdien zorgt Maria voor hun zoon. Vorig jaar haalde ze de jongen, nu zeventien, van school. ,,Hij moet helpen, mijn man is ziek'', zegt ze verontschuldigend. Om die reden mag hij ook niet naar Italië, hoewel hij altijd huilt als zijn ouders bellen. De jongen werkt als huisschilder en zijn inkomen is hard nodig om opa’s medicijnen en ziekenhuiskosten te betalen. Het Italiaanse geld zit voor een groot deel in de bouw van een enorm huis op het achtererf. ,,Bovendien verdient mijn zoon nu ook al niets, hij heeft een longziekte'', verzucht ze. De kleinzoon behoort tot een nieuwe groep probleemkinderen, zeggen hulporganisaties in Roemenië.. Het zijn kinderen die achterblijven alsl hun ouders elders geld verdienen. Sommigen, zoals Maria's kleinzoon, leven bij familie. Anderen krijgen al op heel jonge leeftijd de verantwoordeli...

Vreemd, dat een van de beroemdste Hongaarse kinderboeken, misschien wel het beroemdste, over buitenspelen gaat. Pál Utcai Fiúk is het verhaal van een groep jongens die hun 'grund', hun speelterrein, moeten verdedigen die een rivaliserende groep. Het terrein, in het achtste district van Boedapest, ligt vol met hout en bouwmateriaal en is de droom van ieder buitenspelend kind. Het boek van Ferenc Molnár werd meermaals verfilmd, er is een toneelstuk van gemaakt en het prijkt op de leeslijst van ieder lagere school kind. Je zou zeggen, dat moet inspireren. Maar de tijden dat Hongaarse kinderen massaal buitenspeelden, zijn lang voorbij. Vrienden van ons vertellen wel eens dat zij als kind wel altijd buiten waren. Maar bij ons in de buurt zie je zelden een kind op straat, of alleen onder streng toezicht van zijn ouders. Alleen grotere kinderen zie je soms buiten fietsen of voetballen. Zelfs in dorpen is het vaak opvallend rustig op straat. En als er kinderen buiten spelen, zijn ze va...

,,In verband met de aanleg van het metrostation op het Moricz Zsigmund körtér zal het verkeer op de volgende wegen hinder ondervinden....'' ,,In verband met de renovatie van het wegdek is de linkerrijstrook van die en die straat afgesloten''. ,,In verband met wegwerkzaamheden in de humpelepumstraat wordt het verkeer omgeleid''. Je kunt de radio dezer dagen niet aanzetten, of je wordt bestookt met verkeersinformatie over straten die opengebroken zijn in Boedapest. Jaren klaagde iedereen steen en been over de kwaliteit van het wegdek. Een jaar geleden organiseerde een krant in het voorjaar een fotowedstrijd met als onderwerp 'de diepste gaten'. Een goede vriend, die altijd tegen SUV's was, verdedigde de aanschaf van zijn Landrover er uiteindelijk mee dat je in Boedapest altijd off road rijdt, en als ik de snelheid zie waarmee wij door onze schokdempers gaan, geef ik hem in stilte soms gelijk. Maar de stad is van een stratenvernieuwingswoede bevangen di...

Onze buurvrouw Veronika Néni is tevreden: de kruisweg staat er prachtig bij dit voorjaar. Omzoomd door bloemen die wekelijks liefdevol worden geschoffeld door de vrouwen uit het dorp, slingert het pad met de kruisen erlangs zich de heuvel op, tot op de top, waar tussen drie kruizen een ruw stenen altaar is gebouwd. Vier jaar geleden was hier niet meer dan bos met woest struikgewas en een paar verweerde kruizen waar buiten wat herten nooit iemand kwam. Maar toen nam de dokter het initiatief om de kruisweg, die er voor de Tweede Wereldoorlog ook al was geweest, in ere te herstellen. Het idee paste bij Nógrádsáp, een dorp dat kan zich beroemen op een van de oudste kerken van Hongarije en op een kapelletje waar ooit de maagd Maria is verschenen en waar sindsdien water uit de grond komt dat volgens onze buurvrouw alle kwalen geneest, behalve haar eigen kapotte rug. Soms komt daar een bus toeristen op af, al heeft de paus die Mariaverschijning nooit erkend. Een kruisweg kon de kansen van het...