Runa Hellinga - Media

De Roemeense Sociaal-Democratische Partij en de Democratisch-Liberale Partij, de twee grote overwinnaars van de verkiezingen ruim twee weken geleden, zijn dit weekend overeengekomen dat ze een grote coalitie zullen vormen. De twee partijen konden in het verleden niet met elkaar door één deur, maar het landsbelang gaat nu voor. "We starten met maar één doel: een stabiele en effectieve regering in moeilijke tijden," aldus PDL-leider Emil Boc. PSD-leider Mircea Geoana constateerde: "We zijn volwassen geworden." En nou de buren nog... Maar het Hongaarse politieke leven pruttelt op oude voet door, alsof er geen financiële wereldkrisis aan de hand is. Samenwerking? Samen de schouders eronder, even door de zure appel heenbijten, om het land er weer bovenop te krijgen? Het lijken gedachten die aan de Hongaarse politiek niet besteed zijn. Eigen belang voorop en na mij de zondvloed. De krisis zou zo'n mooie gelegenheid zijn geweest voor oppositieleider Viktor Orbán om zic...

Tot in de jaren zestig schijnt Gyürüfű een bloeiende gemeenschap geweest te zijn. Maar toen van overheidswege besloten werd dat de school en de winkel dicht moesten, was het snel gebeurd met het dorp in de Zselics-heuvels, niet ver van Pécs. De kroeg volgde het lot van school en winkel, de kerk sloot de deuren. De enige weg die het dorp uitliep, was een vijf kilometer lang onverhard pad dwars door het bos, en in 1973 nam de laatste inwoner dat pad voor de laatste keer op weg naar een toegankelijker woonoord. De dorpelingen namen niet alleen hun huisraad mee op hun karren, maar ook alle delen van hun huizen die elders nog bruikbaar waren: ramen, deuren, dakpannen, tegelkachels en houten planken en balken. Wat achterbleef, was de lege schil van wat ooit een huis was geweest. En zelfs daar was binnen de kortste keren niets meer van over: de huizen in Gyürüfű werden traditioneel van aangestampte aarde gebouwd, en zonder dak erop en zonder eigenaar die de buitenmuur zijn jaarlijkse kalkbeu...

De dikke enveloppe van de electriciteitsmaatschappij in de brievenbus doet weinig goeds vermoeden. Niemand houdt van gas- en lichtrekeningen, maar Hongaarse rekeningen maken je het leven extra moeilijk, omdat nauwelijks te achterhalen is, waarvoor je precies betaalt. Ze zijn te lang, ze bevatten teveel cijfertjes, en simpele informatie als de periode waarover het gaat, of het nummer van de meter waar de rekening op slaat zijn kunstig verborgen in een zee van voor de consument totaal overbodige informatie. En deze enveloppe is wel heel dik: A4 formaat, en er zit een pak papier in. Twee en twintig velletjes, welgeteld. Eenmaal geopend zinkt de moed me in de schoenen. Het gaat weliswaar niet om vreselijk veel geld, maar toch heb ik enige behoefte om te controleren wat ik betaal, voor ik betaal. Kinderachtig misschien, maar eerder dit jaar kregen we ook al een rekening waar geen donder van klopte. Na een klacht bleek dat we geen 40.000 forint (160 euro) moesten betalen, maar pakweg hetzelf...

Betaal honderd euro voor een valse doktersverklaring, eenzelfde bedrag voor een corrupte ambtenaar, en je kunt in heel Boedapest, en in zo’n vijftig landen wereldwijd, gratis parkeren. Handel in valse invaliditeitsbewijzen is big business in de Hongaarse hoofdstad. Maar een tv-journalist die onlangs voor de camera bracht hoe makkelijk dat gaat, werd vervolgens aangeklaagd wegens valsheid in geschrifte en omkoping van een ambtenaar. Gelukkig had Géza Polgár, verslaggever van de Hongaarse RTL, vooraf netjes gemeld waar hij mee bezig was. Daardoor kwam de klacht wegens omkoping al snel te vervallen. Maar de beschuldiging van valsheid in geschrifte bleef staan, al leverde Polgár zijn valse parkeerkaart direct na afloop van de opnames bij de politie in. Pas toen een aantal mensenrechtenorganisaties in een open brief protesteerden, werd van verdere vervolging afgezien. Onderzoeksjournalisten hebben het moeilijk in Hongarije. Er is te weinig geld en journalisten die van hun baas de ruimte voo...

Niet meer dan een technische mededeling: vanaf komende week heeft scribblesfromhungary.blogspot.com een wat simpelere naam: www.scribblesfromhungary.com. Gebruikers zullen overigens daar verder weinig van merken. Wie naar de oude blogspot site gaat, wordt simpel doorgelinkt. Maar de nieuwe naam is net even makkelijker om te onthouden. Hopelijk gaat de overschakeling zo makkelijk als ze bij Google beloven.

Zo’n 100 meter van de Slowaakse grens in Letkés staat een dertigtal Hongaarse Gardisten in zwart -witte uniformen te demonstreren. “Krenk de Hongaren niet’ staat op hun spandoek. Ze protesteren tegen het optreden van de Slowaakse oproerpolitie anderhalve week eerder, toen die hardhandig ingreep tegen extreemrechtse Hongaarse voetbalsupporters die nationalistische leuzen riepen. Na protesten bij de Slowaakse ambassade in Budapest afgelopen week hebben de Gardisten hun activiteiten nu naar de grens verlegd. Er vinden bij zes grensovergangen acties plaats, zegt ‘kapitein’ Róbert Kis, die meent dat zowel de Hongaarse als de Slowaakse regering belang bij onderdrukking van de Hongaarse Slowaken hebben. De gardisten zijn niet uit het dorp. Een paar bewoners van Letkés staan op een afstandje toe te kijken. ,,Circus,” zegt een man meesmuilend, ,,Ze staan hier op de verkeerde plek. Niemand heeft hier behoefte aan hun protesten. Wij leven in vrede met onze buren en zo moet het blijven.” Zijn buur...

Politiek is een onderwerp dat ik vermijd tijdens mijn Engelse les, maar om de verkiezingen in Amerika bleek ik niet heen te kunnen. Volgens een enquete over het onderwerp zou slechts 25 procent van de Hongaren zich voor deze historische gebeurtenis interesseren. Op de ochtend van Obama's overwinning zat ik toevallig in een hotelkamer met veel internationale kanalen, die allemaal maar één gezicht toonden, dat van de nieuwe Amerikaanse president. Alleen op de Hongaarse kanalen overheerste het binnenlandse nieuws. Maar van de 25 procent geïnteresseerde Hongaren bleek ik er een paar in mijn les te hebben. En ze hadden een tegengestelde mening over de uitkomst. Agi, die het internationale nieuws zo goed volgt dat ze even later als enige ook bleek te weten wie Berlusconi was, was hoogst ongelukkig met de nieuwe Amerikaanse president. Een zwarte aan de macht in het belangrijkste land op aarde! Dit betekent het einde van de wereld, voorspelde ze. Ook Anna had de verkiezingen gevolgd. Dat v...

Okay, af en toe een beetje reclame voor jezelf maken moet mogen. De afgelopen jaren heb ik geploeterd aan een reisgids over Budapest. De verschijning heeft wat langer op zich laten wachten dan ik had gehoopt, maar uiteindelijk is hij er echt. Na flinke discussies over toevoegingen als 'Annecdotische Reisgids, Achtergronden bij een Stad of Reisgids voor Onderweg en Thuis' is de titel simpelweg 'Boedapest' (Uitgeverij Atheneaum-Polak & Van Gennep, ISBN 9789025363956) Waarom nog een reisgids over Budapest? Omdat het een prachtige stad is, nat uurlijk, en over mooie steden kun je nooit genoeg schrijven. Maar bovendien is deze gids echt anders is dan de andere. Hij maakt onderdeel uit van de kersverse serie Athenaeum reisgidsen, die geen praktische informatie over openingstijden en buslijnen geven, maar zich richten op reizigers (en thuisblijvers) die een stad niet alleen als verzameling mooie gebouwen zien, maar ook als een inkijk in een andere cultuur en een andere ges...

Slechts 54 procent van de net afgestudeerde Hongaarse economen schijnt Engels te spreken. Bij studenten van de Technische Universiteit is het met de talenkennis nog slechter gesteld. Daar spreekt slechts 38 procent Engels. Dat is opmerkelijk, want al die studenten hebben toch al op de middelbare school een buitenlandse taal, in de meeste gevallen Engels, gehad. Sinds kort geef ik Engelse les aan een groep vrouwen in een dorp in de buurt. Iedere week anderhalf uur. Bij de eerste les zei eentje aan het einde wat bedremmeld: "Ik dacht dat we met het alfabet zouden beginnen. Ik had nooit gedacht dat ik de eerste les meteen zou praten." Bijna al mijn leerlingen hebben ooit Engels gehad, maar geen van hen spreekt de taal. Na drie lessen kwam één van hen naar me toe: of ik haar dochter Kiti, iets van dertien jaar oud, misschien bijles wilde geven? Het meisje komt er op school helemaal niet uit met de Engels les. De week erop zat Kiti verlegen op mij te wachten. Toen ik haar vroeg wa...

Sinds hij als kleuter een tv-serie zag over een jongetje dat met een magisch potlood echte dingen kon tekenen, wilde Dániel Rátai zoiets ook kunnen. Toen zijn oudere broertje op school perspectief tekenen leerde, probeerde hij dat te imiteren, al leidde dat alleen maar tot gefrusteerde gaten in het papeir. Beeldhouwer of auto-ontwerper leek hem een tijdlang ook een mooi beroep, omdat allebei uiteindelijk een driedimensionaal product opleveren. Maar het werd een IT-opleiding op de HTS, en daar wist de destijds 19-jarige Hongaar zijn droom te realiseren. Met eigen ontworpen software, een rood-groen 3D-brilletje en simpele objecten als kerstboomlampjes en een bureaulampstandaard veranderde hij zijn pc in een echte 3D-werkomgeving. Het prototype van Leonar3Do was geboren. Dat was in 2004. Rátai won met zijn prototype diverse Hongaarse en internationale innovatieprijzen en kreeg steun van Hongaars innovatiefondsen om het systeem te professionaliseren. Inmiddels is Leonar3Do zover dat voor h...

In het Oost-Hongaarse Biri hebben de schoolkinderen de afgelopen weken in de kou gezeten. September en oktober kenden al een paar frisse dagen, maar de gemeente heeft geen geld meer om de energierekening te betalen. De schuld bij het gasbedrijf beloopt 17 milioen forint, 68 duizend euro. Ook bij het electriciteitsbedrijf heeft het dorp schulden, al is de stroom nog niet afgezet. Hongarije worstelt al jaren met een politieke discussie over kleine scholen. De oppositie verzet zich fel tegen sluiting, maar handhaving van de dorpsschooltjes is een enorme geldverspilling. Biri telt zo'n 1400 inwoners. De kleuterschool heeft pakweg veertig leerlingen, de lagere school 38. De 38 kinderen hebben vijf onderwijzers, plus twee die met zwangerschapsverlof zijn en twee die op ziektegeld zitten. Een belangrijk argument voor dorpsschooltjes is dat ouders met kinderen wegtrekken als er geen school is. Ik zeg niets over het nut van een kleuterschool om ouders aan een dorp te binden. Maar ouders met...

De Hongaarse president Sólyom brengt vanaf zondag drie dagen lang een bezoek aan het Hortobagyi Nationale Park en andere natuurgebieden in de regio. Een dag eerder verschijnt Solyom niet op de nationale top waar premier Gyurcsány alle partijen, werkgevers, werknemers en deskundigen voor heeft uitgenodigd om te praten over de mondiale en vooral ook de lokale financiële krisis. Het is maar waar je prioriteiten liggen. Sólyom, die afgelopen week ook al afwezig was, omdat hij in Jordanië verbleef, heeft bij zijn aantreden verklaard dat hij een 'groene' president wil zijn. Zijn prioriteiten liggen momenteel blijkbaar bij varen over de Tisza en het bekijken van lokaal aardewerk en de kunsten van paardenherders op de poesta, in plaats van bij de diepe financiële krisis waar het land waarvan hij staatshoofd is, in dreigt te storten. Zijn reden om niet te komen: "Zo werkt de staat niet." Zo werkt de staat niet? Het schijnt dat Sólyom denkt (althans, zoiets heeft hij gezegd) da...

Op 6 oktober heeft Hongarije een nieuwe permanente opslagfaciliteit voor laag- en middelradioactief afval bij het dorpje Bátaapáti geopend. De nieuwe faciliteit moet een einde maken aan de opslagproblemen bij de Hongaarse kerncentrale in Paks. Op korte termijn worden zo’n 3000 vaten vast afval van Paks naar de nieuwe opslagfaciliteit overgebracht. Daar worden ze tijdelijk bovengronds opgeslagen, tot de ondergrondse voorziening gereed is. Permanente opslag vindt plaats in een 17tal 200 tot 250 meter diepe schachten in een granietformatie net buiten het 440 zielen tellende dorp. Langs die schachten komt een reeks zijkamers, die ieder op zich weer zestien betonnen segmenten bevatten waarin de afvalvaten worden opgeslagen. De opslagkamers worden van achter af systematisch opgevuld. Iedere kamer kan 7000 vaten van 200 liter bevatten. Eenmaal opgevuld wordt ieder segment massief volgestort met een mengsel van beton en graniet. Dat moet mede voorkomen dat grondwater, dat van nature in graniet...

De hoofdweg in Nézsa is geblokkeerd door een bont gezelschap: een kar, mensen te paard, vrouwen in bont bestikte klederdracht, mannen in witte hemden, zwarte broeken, paardrijlaarsen en een zwarte hoed met een brede rand. En een paar dorpelingen die zich opzichtig als zigeuner hebben uitgedost. Het is september. Szüret, oogstfeest. De stoet trekt langzaam door het dorp, om bij ieder hek even te pauseren, een deuntje te spelen, een rondje te dansen en vooral een slokje te drinken. Zo'n optocht duurt een paar uur, en naarmate de tijd vordert, wordt het tempo steeds trager en de dronken joligheid steeds groter. Toepasselijk, want de aanleiding voor het spektakel is de druivenoogst, en dus de aanstaande productie van - in de Cserhát eerlijk gezegd niet al te beste - huiswijn. Een kennis van ons die een manage heeft, heeft het er in september druk mee: haar paarden, plus een paar ruiters, zijn dan in alle dorpen gewild. Een echte szüret kan namelijk niet zonder een aantal vaste types. E...

De Hongaarse regering werkt aan een systeem van microleningen met hele lage rentes dat moet voorkomen dat arme gezinnen, vooral zigeuners op het platteland, slachtoffer worden van woekeraars. Volgens het ministerie van sociale zaken leven zo’n 200000 families in de greep van illegale geldschieters, die leningen verstrekken met rentepercentages van tussen de 50 en 100 procent per maand. “Ik krijg maandelijks 200000 forint (800 euro) steun en kinderbijslag, maar we moeten leven van 20000 forint,” aldus een man met zes kinderen in een dorp in de buurt van Szerencs. Als hij op het postkantoor zijn geld ophaalt, staat zijn schuldeiser al bij de deur te wachten. Hij wil anoniem blijven, want praten met de pers is riskant. In het Zuid-Hongaarse Drávapiski moest een familie eerder dit jaar vluchten, nadat ze aan een tv-station hadden verteld hoe woekeraars hun huis hadden afgepakt. De man leende zeven jaar geleden 20000 forint, waarom weet hij niet eens meer. Sindsdien verdubbelt zijn schuld ...

Er zijn van die dingen die ik nooit zal begrijpen. Neem de timmerman die we hadden gevraagd om de ramen in ons huis te vernieuwen. Toen ik hem belde was hij enthousiast, zo enthousiast dat hij de volgende dag met twee man voor de deur stond, al zei hij er meteen bij dat hij de eerst komende vijf weken geen tijd zou hebben, omdat hij met een flinke klus zat. Maar hij zou in ieder geval een offerte maken, zodat we wisten wat het zou gaan kosten. Het was een behoorlijke opdracht: Een viertal dubbele grote ramen en twee balkondeuren aan de voorkant die vernieuwd moesten worden en van dubbel glas voorzien, plus de ramen en deuren van een nieuw te bouwen halletje en de werkkamer aan de achterkant. Ik schat al met al zo'n 2,5 miljoen forint, een dikke tienduizend euro. Zo niet meer. Ik schat, want een begroting hebben we nooit gezien. De timmerman gaf tal van goede adviezen en maakte een buitengewoon aardige, en bekwame indruk. Hij vertrok met een bladzijde vol maten, en dat was min of me...

Rusland's optreden in Georgië kan in Hongarije op weinig steun rekenen. Ook premier Gyurcsány, die om economische redenen goede banden met Moskou onderhoudt, heeft het Russische optreden in Zuid-Ossetië afgekeurd. En zijn politieke tegenstander Viktor Orbán is het voor de afwisseling roerend met hem eens. Maar niet iedereen denkt er zo over. Premier Putin krijgt Hongaarse steun uit onverwachte hoek: van de Jobbik, de extreem-rechtse partij die dagelijk in een tent op het Szabadságtér in Budapest demonstreert tegen het Sovjet-monument dat daar staat. De Jobbik steunen "het recht van Rusland om zijn burgers in Zuid-Ossetië en Abchazië te verdedigen". Jobbik-vicevoorzitter Zoltan Füzessy kan zich indenken dat aanhangers verbaasd zullen zijn over deze steun aan Rusland, maar die verbazing is volgens hem niet terecht: het Rusland van vandaag is namelijk niet de Sovjet-Unie van destijds. In tegenstelling tot Hongarije, waar "de communisten 18 jaar geleden op hun plek zijn ...

Toen onze zoon naar de lagere school ging, kreeg hij een diákigazolvány, een identiteitsbewijs voor scholieren en studenten. Zelfs al ben je maar zes jaar oud, zonder dat kaartje krijg je geen korting op abonnementen voor het openbaar vervoer of kinderkaartjes in de trein. Je zou maar een vermomde volwassene zijn, niet waar? Maar zoals wel vaker in Hongarije gaan mensen in praktijk vrij soepel met die soort aan het bureau bedachte regelneverij om. Niemand controleert ooit of een zes of achtjarige zo'n identiteitskaart echt bij zich heeft. En dat is maar goed ook, want de kaart die hij op zijn zesde kreeg, heeft hij vandaag nog. Toevallig was deze week de eerste keer dat iemand dat ding nader bekeek. Het was de lokettiste bij het station in Vác, waar onze zoon een nieuw abonnement wilde kopen en zo braaf was zijn diákigazolvány bij de hand te houden. Had hij dat niet gedaan, was er waarschijnlijk niets gebeurd, want zoals gezegd, niemand vraagt er ook naar. We hebben sinds maart abo...

Met op de valreep drie gouden medailles hebben de laatste dagen van de Olympische Spelen voor de Hongaren nog wat goedgemaakt, maar de Spelen in Peking zullen toch de geschiedenisboekjes ingaan als een grote teleurstelling. Tien medailles, waarvan drie goud, vijf zilver en twee brons, dat is toch aanzienlijk minder dan de achttien (zes goud, zes zilver, zes brons) die Pál Schmidt, voorzitter van het Hongaarse Olympische Committee, vooraf had voorspeld. De kranten stonden de afgelopen weken bol van de artikelen over wiens schuld het nu was dat de Olympische ploeg het zoveel slechter deed: de trainers, de sportbonden, het Olympisch Comitee en niet te vergeten natuurlijk de regering, die niet genoeg geld voor sport overheeft. Maar over één ding is weinig geschreven: dat de verwachtingen misschien simpelweg te hoog gespannen waren. Twintig jaar geleden haalde Hongarije bij de spelen standaard meer dan 20 medailles. Bij de spelen in de jaren zeventig waren dat er zelfs ruim over de dertig. ...

Ergens in het voorjaar heeft iemand in de hoek van een veld naast de beek een paar tomatenplanten neergezet, wat komkommers en een paar rijen bloemen. Een rare plek. Vrijwel iedereen in het dorp heeft een groentetuin, maar zover van het dorp vandaan vind je alleen grote velden, met mais, graan, lupine of gras. Het raadsel werd een maand of twee later duidelijk, toen tussen de tomatenplanten plotseling hele andere planten opdoken. Ze leken wel wat op het omringende onkruid, bijvoet en ambrosius. Maar onkruid was het niet. Hier had iemand onder het mom van een groentetuintje, zijn eigen kleine wietplantage aangelegd. In het omringende veld schoot het onkruid inmiddels zo hoog op, dat je de vreemde eenden in de bijt alleen van dichtbij kon onderscheiden. Buiten de eigenaar, en ik, omdat mijn hond graag vlakbij in de beek zwemt, wist vermoedelijk niemand van het bestaan. De kleine plantage staat er nog steeds. De rest van het veld is inmiddels gemaaid, maar om het 'groentetuintje' ...

Ergens in de jaren zestig boorde de Hongaarse gas- en oliemaatschapppij MOL naar olie in een dal nabij Egerszalók, niet ver van Eger. Op olie stuitte het bedrijf niet, maar wel een heetwaterbron die zo'n 68 graden warm, sterk kalkhoudend water begon te spuwen. En bleef spuwen. Al snel vormde zich op de helling een sneeuwwitte kalkafzetting, met kleine terrassen, als een versteende waterval. Hongaarse toeristenfolders prijzen het natuurverschijnsel aan als het Hongaarse Pamukkale, maar de 'zoutheuvel' zoals de afzetting in Egerszalók ten onrechte wordt aangeduid, is hooguit een dwerguitvoering van de Turkse kalkterrassen. Desondanks, mooi is het natuurverschijnsel desondanks, en de Hongaren zouden geen Hongaren wezen als ze er niet een bad bij hadden gemaakt waarin voornamelijk oudere dames en heren urenlang genietend in het warme water konden dobberen, om hun pijnlijke spieren en rheumatische botten te ontlasten. Oude foto's tonen die badinrichting: een beetje knullig e...

Toen Unilever vorig jaar zijn Dove Pro Age producten op de Hongaarse markt wilde brengen, koos de onderneming voor een voorzichtige marketingstrategie. Het bedrijf realiseerde zich dat de bijbehorende advertentiecampagne – naakte, goed uitziende oudere vrouwen en de slogan 'schoonheid kent geen leeftijdsgrens' – voor Hongaren een echt taboe doorbrak. Want oude mensen zijn niet mooi. Ze zijn ziek, zeuren, ruiken muf en praten alleen maar over vroeger. Natuurlijk kunnen ze ook mooi breien, lekker bakken en op de kleinkinderen passen. Hongaren hebben nogal wat vooroordelen over ouderen en de reclamewereld houdt daar terdege rekening mee. ,,Oude mensen bestaan niet in Hongaarse advertenties,’’ zegt acteur en zanger Péter Geszti, die als mede-eigenaar van een reclamebureau al jaren probeert wat aan dat negatieve imago te veranderen. Hij droomt van een groot 55-plus festival met culturele evenementen, voorlichtingskraampjes en commerciële producten. Maar sponsoren durven het niet aan...

Trots wijst Adrian Banc op de bloemen, uien, paprika’s en tomaten in zijn tuin. Het kan vast mooier, zegt hij. ,,Maar we hebben altijd in een flat gewoond. Het is ons eerste jaar dat we een tuin onderhouden.’’ Adrian en zijn moeder Emilia verruilden vorig jaar september hun grauwe communistische flat in een buitenwijk van de Roemeense industriestad Oradea voor een huis met een tuin in Biharkeresztes, net over de grens in Hongarije. Ze volgden het voorbeeld van vele honderden Roemenen die in het afgelopen jaar langs de hele Hongaarse grens huizen kochten. Voor de Hongaren is het een verrassende ontwikkeling. Tien jaar geleden kwamen de arme, werkloze Roemenen massaal naar Hongarije om daar in de bouw of de landbouw als losse arbeiders aan de slag te gaan. Vier jaar geleden vreesde Hongarije nog overstroomd te worden met goedkope Roemeense arbeidskrachten zodra het buurland EU-lid werd. Nu behoort Roemenië met zijn groeicijfer van ruim zes procent tot de snelst groeiende economieën van E...