GEWONNEN

"Met vreugde deel ik u mee dat uw zoon een plaats op onze school gewonnen heeft." Gewonnen, het staat er echt: onze zoon is niet gewoon toegelaten, hij heeft zijn plek gewonnen.
Zo voelt het ook, als een overwinning. Op wat, weer ik niet precies. Op een schmimmig, ongrijpbaar systeem, waar je als ouder en kind geen enkele grip op hebt, en waarvan je voortdurend het gevoel hebt dat er van alles wordt geritseld en gerommeld.
Zelfs als dat gevoel niet terecht zou zijn, is de toelating tot de middelbare school zo'n ondoorzichtige procedure dat je er niet aan ontkomt. En dat is meestal een veeg teken, want ondoorzichtige procedures vrágen om gerommel en geritsel, zeker in een situatie waar de vraag groot en het aanbod schaars is.
Hongarije heeft, zo kritiseerde een of ander EU-rapport onlangs ook, een buitengewoon gespleten schoolsysteem. Er zijn enkele topscholen, waar iedereen zijn kind graag naar toe ziet gaan, omdat die de beste garantie geven op een goed eindexamen en dus toelating tot een goede universiteit. Daarbuiten is er een groot aantal scholen waarvan de resultaten aanzienlijk minder zijn.
Die goede scholen concentreren zich, hoe kan het anders in zo'n centralistisch land als Hongarije, vooral in Boedapest. Het gaat om zo'n tiental scholen, met een zeer beperkt aantal plaatsen, waar zich honderden leerlingen om verdringen.
In februari deed onze zoon zijn schriftelijke toelatingsexamen. Er leek geen wolkje aan de lucht: met negentig van de honderd punten leek het mondelinge examen een formaliteit en een plek op een van de goede scholen verzekerd, zeiden zijn leraren en al onze vrienden die in het onderwijs zaten.
Het liep anders. Op alle drie de scholen waar we hem voor het mondeling hadden opgegeven, belandde hij op de wachtlijst. Op zich geen ramp, want er verschuift nog heel wat: alle kinderen zijn op meerdere scholen ingeschreven, en de echte goede leerlingen zie je op alle scholen ergens bovenaan eindigen, terwijl ze uiteindelijk maar naar één school toekunnen. Maar hij stond overal op een plaats waarvan nog maar twijfelachtig was of hij het ooit zou halen.
Wat er fout ging, en of er iets fout ging, weten we niet, want je krijgt van die mondelinge examens geen uitslag. Het blijft dus totaal duister op basis waarvan een kind het goed of slecht gedaan heeft, wat niet alleen voor ons, maar ook voor onze zoon erg onplezierig en demotiverend was.
De directeur van een van de scholen waar we onze zoon hadden ingeschreven, was de broer van Gyula, een goede vriend van ons. Gyula greep dan ook prompt naar de telefoon. "Jammer dat je pas na het mondeling belt, anders had ik makkelijk wat kunnen doen," was het antwoord van zijn broer, die eraan toevoegde dat we maar terug moesten bellen, mocht onze zoon onverhoopt nergens worden opgenomen.
Dat was aan de ene kant prettig om te weten, maar voelde aan de andere kant niet lekker. Wel erg Hongaars, een kruiwagen, maar dat was ook precies wat ons in de hele procedure dwars zat: het gevoel dat het niet puur om de prestatie meer ging, maar dat we moesten opboxen tegen allerlei kruiwagens. Eén van de scholen schreef dat eigenlijk al op zijn website: kinderen van ouders en grootouders die ook al op de school hadden gezeten, hebben de voorkeur. Daar kun je als nieuwkomer in een land niet tegenop, nietwaar?
Hongaren zijn er zelf van overtuigd dat er bij de toelating corruptie in het spel was. De zuster van een vriendin riep, toen ze hoorde op welke scholen we onze zoon hadden ingeschreven, over één school: oh daar, daar komt-ie nooit op, daar kom je alleen op met protectie.
Laat dat nou precies de school zijn waar hij wel toegelaten is. Zonder telefoontje, zonder kruiwagen. Gewoon, omdat hij zijn plek heeft 'gewonnen'. Al weten we nog steeds niet precies hoe, we zijn er in ieder geval erg blij mee.