ENGELSE LES

Slechts 54 procent van de net afgestudeerde Hongaarse economen schijnt Engels te spreken. Bij studenten van de Technische Universiteit is het met de talenkennis nog slechter gesteld. Daar spreekt slechts 38 procent Engels. Dat is opmerkelijk, want al die studenten hebben toch al op de middelbare school een buitenlandse taal, in de meeste gevallen Engels, gehad.
Sinds kort geef ik Engelse les aan een groep vrouwen in een dorp in de buurt. Iedere week anderhalf uur. Bij de eerste les zei eentje aan het einde wat bedremmeld: "Ik dacht dat we met het alfabet zouden beginnen. Ik had nooit gedacht dat ik de eerste les meteen zou praten."
Bijna al mijn leerlingen hebben ooit Engels gehad, maar geen van hen spreekt de taal. Na drie lessen kwam één van hen naar me toe: of ik haar dochter Kiti, iets van dertien jaar oud, misschien bijles wilde geven? Het meisje komt er op school helemaal niet uit met de Engels les.
De week erop zat Kiti verlegen op mij te wachten. Toen ik haar vroeg wat volgens haar het probleem was, keek ze me verlegen aan. De woorden, zei ze, die kon ze maar niet onthouden. Ze liet me haar schoolboek zien. Het laatste stuk dat ze op school behandeld hadden, een of ander duf verhaaltje over jongeren die aan een modeontwerpwedstrijd gingen meedoen, vertaalde ze vrij vlot.
Maar zodra ik met de woorden uit dat stukje eenvoudige vragen begon te stellen, ging het mis. In het juiste zinnetje wist ze wel dat fashion mode betekende, maar eerlijk is eerlijk, hoe vaak gebruik je normaal het woord fashion? Vermoedelijk was het lesje als 'typisch jongerenonderwerp' bedoeld, maar je hoeft Kiti maar aan te kijken om te weten dat mode niet haar eerste interesse is. Maar een simpel zinnetje als 'do you know what this is?' ging haar begrip te boven. Engels praten, bekende ze, deden ze op school nooit. De les bestond uit vertalen en grammatica, niets anders.
Ze is geen uitzondering. Ik ken een jongetje dat een heel boek aan woordjes uit zijn hoofd kende, zonder van een van de woorden ook maar de uitspraak te weten. Die woorden werden iedere les schriftelijk overhoord. Als je dan thuis ook nog eens een tv hebt staan, waarin alles wordt nagesynchroniseerd, wordt het leren van een vreemde taal een onmogelijke opgave.
In mijn eerste les met de vrouwen zat iedereen wat stijf en afwachtend. Je voelde hoe het vroeger op school geweest moest zijn, toen ze tegenover elkaar en tegenover de leraar niet hadden durven bekennen dat ze geen woord van de les begrepen hadden, en toen een taal leren net als in Kiti's klas een kwestie van woordjes stampen en tekst vertalen was.
Maar na een les of vier durven ze allemaal hun mond open te doen. Ze durven te praten, ze maken grapjes over hun eigen fouten en ze zeggen als ze geen donder van snappen van wat ik ze net heb uitgelegd.
Aan het einde van mijn eerste les met Kiti realiseerde ik me dat ik haar eigenlijk met haar moeder in één klas zou moeten stoppen. Haar moeder gebruikt na een paar lessen de paar zinnen die ze inmiddels kent al met meer zelfvertrouwen dan haar dochter.
"Rampzalig," noemt ze het taalonderwijs dat haar dochter krijgt. Helaas verklaart Kiti's geval wel waarom zoveel studenten zeggen dat ze geen buitenlandse taal spreken. Spreken doen ze de taal namelijk echt niet. Ze kunnen hooguit een stukje vertalen.