TREINKAARTJES

65-plussers mogen in Hongarije gratis met het openbaar vervoer. Dat is mooi, behalve voor het openbaar vervoer zelf. Volgens het economische dagblad Napi Gazdaság betaalt bijvoorbeeld slechts 12 tot 15 procent van alle treinreizigers het volledige tarief. Anderen, zoals scholieren, reizen met korting, of betalen helemaal niets. De website van de spoorwegen biedt een duizelingwekkend woud van kortingsregelingen, voor jongeren, ouderen, werkenden, families met kinderen en mensen met kortingskaarten. Geen wonder dat de Hongaarse spoorwegen zwaar verliesgevend zijn. Afgelopen jaar kwam het bedrijf 40 miljard forint (148 miljoen euro) tekort.
Behalve die bejaarden hebben kinderen onder de zes, militairen en het personeel van van de spoorwegen zelf recht op gratis vervoer. plus voormalig personeel en familieleden. Volgens een woordvoerder van de spoorwegen zijn er op ieder personeelslid gemiddeld 4,5 gratis vervoersbewijzen in omloop. Sinds vorig jaar moeten 65-plussers en kinderen een registratiekaartje halen bij het loket, en op basis daarvan schat het spoor dat die samen iets van 7 tot 9 miljoen reizen maken. In toekomst moet ook spoorwegpersoneel zich registreren voor de reis.
Dat de spoorwegen verliesgevend zijn, is bepaald niet nieuw. Tussen 1993 en 2007 heeft het Hongaarse spoorwegbedrijf MÁV 1698 miljard forint staatssteun gekregen. Dat is iets van 6,3 miljard euro, volgens de huidige koers. Maar in 1993 was de forint nog heel wat meer waard.
Van dat geld is bitter weinig terug te zien. De infrastructuur is veelal verslechterd, op delen van het Hongaarse spoornet gelden maximumsnelheden van 50 of 60 kilometer omdat het spoor in een te slechte staat is. Treinstellen stammen deels uit de jaren vijftig en zestig en slechts sporadisch wordt er nieuw materieel in gebruik genomen.
Tussen 2002 en 2007 was gepland om 636 miljard forint in het spoornet te investeren, uiteindelijk werd het iets meer dan de helft, 377 miljard. Bij het Nyugatistation in Boedapest ligt nog een sein- en wisselsysteem dat in 1905 werd aangelegd en dat net als in 1905 nog met de hand wordt bediend. De trein is voor de meeste mensen niet duur, of zelfs gratis. Maar in ruil daarvoor krijg je dan ook vrij weinig.
Waar wel veel geld in is gestoken, is in het maken van plannen: iedere nieuwe regering benoemt weer nieuwe mensen en die nieuwe mensen maken weer nieuwe plannen. De MÁV heeft de afgelopen twintig jaar zeven verschillende directeuren gehad, 50 andere personeelswisselingen op topniveau en vier keer een nieuwe bedrijfsstrategie uitgewerkt.
Zo werden onder de vorige regering een aantal zwaar verliesgevende lijnen gesloten, onder protest van de toenmalige oppositiepartij Fidesz. De lijnen zouden door bussen worden vervangen, die in exploitatie een stuk goedkoper zijn. Toen Fidesz aan de macht kwam, werden die lijnen prompt heropend. Maar als ik aan zo'n lijn zou wonen, zou ik niet te vroeg juichen.
Onlangs kondigde  premier Orbán aan dat er een totale herstructurering van het spoor komt. Bezuinigingen zijn een belangrijk doel. Dus komt de MÁV, onder leiding van uiteraard weer een nieuwe topman, wederom nieuwe plannen aangekondigd. Er is sprake van een nieuw kaartjessysteem, een mooie manier om te zeggen dat de prijzen omhoog gaan, of in ieder geval, gaat "kritisch gekeken worden naar het systeem van kortingen". En is sprake van samenwerking met de regionale busmaatschappijen. Daar waar spoor en bus elkaar overlappen, zal het systeem efficiënter worden gemaakt. Dat kan maar één ding betekenen: of de bus, of de trein verdwijnt. En de kans lijkt me groot dat het spoor met zijn dure infrastructuur dan als eerste het loodje moet leggen.