Verbod gokkasten: zorg om gokverslaafden of criminelen?

Er leek afgelopen maandag geen wolkje aan de lucht voor de Hongaarse gokindustrie, want ook in tijden van crisis zijn er altijd gokkers. Maar maandagmiddag maakte de regering totaal onverwacht bekend dat gokautomaten op zeer korte termijn verboden worden. Dinsdag stemde het parlement in met de wet. In de komend weken moeten de machines landelijk verdwijnen, behalve in drie casino’s. Binnen 24 uur verloren tienduizenden werknemers in de sector hun broodwinning. Zo snel kan besluitvorming gaan in Hongarije.

Zijn hart brak niet vanwege ondernemers die hun geld met gokken verdienen, zei de verantwoordelijke bewindsman János Lázár tijdens de parlementaire bliksembehandeling van de wet. De gokindustrie is volgens hem niet verenigbaar met “het credo van onze politieke familie” en de staat heeft de morele plicht om arme mensen die gokken, tegen zichzelf te beschermen.

Over de werknemers had Lázár geen woord te zeggen, maar volgens een woordvoerder van de sector verliezen veertigduizend mensen hun baan. Het ministerie van economische zaken noemde dat cijfer onzin. Niet helemaal ten onrechte waarschijnlijk, want bij die veertigduizend zijn ook de cafés gerekend die eenarmige bandieten hebben staan, en die zullen het moeilijker krijgen, maar waarschijnlijk niet allemaal dicht hoeven. Maar het ministerie heeft geen eigen getallen. "Het gaat bij gokken niet in de eerste plaats om werkgelegenheid," was het commentaar. Voorbereidend onderzoek over banenverlies is niet gedaan en er is ook geen enkel overleg met de sector geweest.

Praten leidt er volgens Lázár namelijk alleen maar toe dat lobbyisten hun zin doordrijven. Het is een goed voorbeeld van de regeerstijl van het huidige bewind zoals ombudsman Maté Szabó die omschrijft: “Er is een crisis waar wat aan gedaan moet worden, dus komt er een haastige wet, zonder dat enig onderzoek naar de gevolgen en het lange termijneffect is gedaan.”

Pakweg 1,2 procent van de Hongaren is gokverslaafd. Speelschulden zijn, samen met alcoholisme, een belangrijke bron van criminaliteit. Zo’n 36 procent van alle gevangenen worstelt met een gokverslaving. Je vindt eenarmige bandieten in vrijwel ieder café, ook in de armste dorpen. Dat de regering daar iets aan wil doen, is best begrijpelijk. Maar deskundigen menen dat een verbod voor gokverslaafden weinig uithaalt. Echte gokkers doen het legaal als het kan en illegaal als het moet.

Maar het is twijfelachtig of het nobele streven om arme gezinnen te beschermen de echte reden was voor het recordtempo waarmee de wet erdoorheen is gejaagd. Als dat probleem jarenlang geen aandacht had, waarom moest het dan nu plots binnen 24 uur worden opgelost? Sterker nog, vorig jaar stemde Lázárs partij nog overweldigend voor een vervijfvoudiging van de belasting op gokautomaten. Omdat de staatskas door het verbod op gokautomaten forse belastinginkomsten delft, wordt nu onderzocht hoe dat gecompenseerd kan worden via belastingheffing op online-gokken. Wie wil gokken, kan dat dus blijven doen, alleen niet in de kroeg.

Lázár gaf in het parlement een derde reden die de wet waarschijnlijk beter verklaart: staatsveiligheid. Dat wilde hij - om staatsveiligheidsredenen uiteraard - alleen in besloten kring toelichten. Maar volgens het dagblad Népszabadság is de wet een paniekreactie op een rapport van de Nationale Veiligheidsdienst, waaruit blijkt dat zware criminelen die een flink deel van de gokindustrie beheersen, toegang hebben gekregen tot de server van de belastingdienst waarop alle gokmachines per 1 november aangesloten moeten zijn.

Die server was onderdeel van het plan om de belasting op gokkasten te verhogen. Exploitanten hebben de afgelopen maanden massaal geïnvesteerd in verplicht nieuwe machines, die het voor de belastingdienst maakten online dagelijks hun inkomsten te controleren. Nu criminelen dat systeem blijken te kunnen manipuleren, zijn die nieuwe speelautomaten dus weggegooid geld. Volgens de krant is de wet er mede zo snel doorheen gejaagd om te voorkomen dat nog meer ondernemers voor 1 november nutteloze machines kopen. Een waarschuwing om niet meer te investeren zou in dat geval natuurlijk ook hebben volstaan.

Maar er is ook een winnaar, namelijk de staat zelf, want legaal gokken is vanaf nu feitelijk een staatsmonopolie. Het staatsbedrijf Szerencsejaték, eigenaar van de Hongaarse lotto en toto, organiseert ook het online gokken en bezit bovendien twee van de drie casino’s die straks het alleenrecht op gokautomaten hebben. Het derde casino is eigendom van de Amerikaans-Hongaarse Hollywood-producent Andy Vajna, bekend van ondermeer de Rocky-serie en bovendien een oude bekende van premier Orbán. De kans dat er nieuwe casino's komen, is niet erg groot, want de vergunningen daarvoor zullen veel strenger worden, is ook al aangekondigd.