Weer naar school

Onderwijs vroeger: het goede voorbeeld?

De scholen zijn weer begonnen, en dat kon niemand ontgaan. Waar Nederlandse leerlingen de eerste schooldag gewoon hun tas pakken, is de schoolopening in Hongarije een grootse gebeurtenis, waarvoor leerlingen in nette kleren, dat wil zeggen zwarte broek of rok en wit hemd, naar school moeten. Dit jaar was de schoolopening nog grootser dan andere jaren, want het is voor het eerst dat de staat, tegenwoordig eigenaar van het grootste deel van de scholen, de regie in handen had. En dus doken overal ministers, staatssecretarissen en zelfs premier Orbán persoonlijk op om het nieuwe schooljaar in te wijden.
Het is niet de enige verandering die leerlingen merken. Iets waar weinig lagere schoolkinderen blij mee zullen zijn, is dat ze vanaf nu verplicht worden om tot vier uur op school te blijven. Ze hoeven niet al die uren les te krijgen, maar ze mogen het gebouw niet uit. Zo moet voorkomen worden dat ze op straat gaan zwerven en weet ik veel wat gaan doen. Bovendien worden de onderwijzers zo aan het werk gehouden, want die moeten vanaf nu ook verplicht veel meer uren in school doorbrengen.
Opmerkelijk genoeg verklaarde premier Orbán in zijn schoolopeningsspeech dat de scholen "tot nu toe slechts kinderoppas waren" waarbij het slechts van de onderwijzers afhing hoeveel tijd ze aan opvoeding besteedden. Lijkt me fijn om te horen voor al die onderbetaalde Hongaarse leraren die - vaak met minimale middelen - proberen om er iets van hun onderwijs te maken. Maar van nu af aan wordt het allemaal helemaal anders: "Wij willen een land, waarin niet alleen het leren interessant wordt, maar ook het lesgeven."
Op een of andere manier kan ik een verplichting voor leerlingen en leraren om tot vier uur op school te blijven, daar niet in passen. Net zomin als de aankondiging dat leerlingen meer lesuren gaan krijgen. Vijfdeklassers, groep zeven in Nederland, moeten in het vervolg 28 uur per week in de schoolbankjes zitten. Nee, ik lieg: een van die uren wordt de verplichte gymles iedere dag. En daarna zijn de kinderen nog niet klaar, want huiswerk is in Hongarije standaard vanaf groep 3. In de negende klas, de derde klas van het voortgezet onderwijs in Nederland, kunnen leerlingen in toekomst rekenen op 35 lesuren. Tel daar nog eens pakweg 10 uur huiswerk bij op, en je komt op werkweken van 45 uur. Dat zal de leerlingen motiveren!
Die verplichting om op school te blijven, is typerend voor de aanpak van de regering Orbán: je hebt een probleem en dat los je met rigide overheidsingrijpen op. Niemand kan ontkennen dat er in sommige wijken en dorpen kinderen zijn die na school geen opvang hebben en op straat zwerven. In veel gevallen gaat het daarbij om kinderen uit zeer arme, ongeschoolde  gezinnen, zigeuners veelal, en die kinderen kunnen zeker gebaat zijn met een langere schooldag, waarbij ze op school ook nog geholpen worden met hun huiswerk, en misschien zelfs nog wat te eten krijgen. Het houdt hen van de straat, het weerhoudt hen om lijm te snuiven, en als de onderwijzers gemotiveerd zijn, zullen hun schoolprestaties erop vooruit gaan.
Maar om alle kinderen te verplichten om die reden tot vier uur op school te blijven, is natuurlijk absurd. Sterker nog, het werkt in veel gevallen een negatief, want welk kind wil na zo'n lange schooldag nog naar muziekles, dansles of een sportclub? Zeker niet omdat dat soort activiteiten in Hongarije ook allemaal drie, vier keer per week plaatsvinden. En daarna nog huiswerk? En 's ochtends weer om acht uur in de schoolbankjes? Omdat ouders op hun achterste poten staan, is de regel inmiddels al weer iets verzwakt: schoolhoofden mogen op verzoek van de ouders eventueel toestemming geven aan kinderen om wel eerder weg te gaan.
Hongarije wil zichzelf meten met Finland, het land met de beste leerresultaten in Europa. Nu bereiken de Finnen dat dankzij een onderwijssysteem dat enorme vrijheid aan de leerkracht biedt, waarin vrijwel niets centraal is geregeld, dat korte lesdagen kent, waarin de leraren goed worden betaald en er zeer veel aandacht is voor de opleiding en de wekelijkse bijscholing van onderwijzend personeel. Onderwijzers op de lagere school genieten in Finland enorm prestige: het is een universitaire opleiding waar zich jaarlijks twintig keer meer studenten aanmelden dan er opgenomen kunnen worden.
De 'onderwijsvernieuwing' in Hongarije gaat precies de andere kant op: meer druk op de leerlingen, minder vrijheid, meer uren en een enorme werkdrukverhoging voor de onderbetaalde onderwijzers die voor bijscholing geen enkele ruimte laat en ervoor zorgt dat iedereen die uit het onderwijs weg kan, een andere baan zoekt. En de speech van burgemeester Kosa van Debrecen maandag in een middelbare school in die stad doet vermoeden dat het nog wel eens erger kan worden. Kosa, die Finland noemde als het onderwijsniveau waar Hongarije naar streeft, meende: "Een goede leerling die geslagen wordt, zal goed presteren. En zelfs de beste leerling gaat verloren als je zijn handen niet vastgrijpt." Het zweepje terug op school, misschien?