Een nieuwe mediaoorlog

Joost mag weten waar het eindigt. Maar zeker is dat de oorlogsverklaring van oligarch Lajos Simicska aan zijn oude maat Viktor Orbán afgelopen donderdag een aardbeving in de Hongaarse politiek heeft veroorzaakt. Simicska is een zeer oude maat van de Hongaarse premier. Op de universiteit was hij Orbáns kamergenoot. Daarna was hij het financiële brein achter Fidesz. Hij is bovendien de man achter Közgép, een machtig agglomeraat  van bedrijven dat de afgelopen jaren werd opgebouwd in de schaduw van Fidesz. Közgép bouwde onder meer het fameuze stadion in Orbáns geboortedorp Felcsút. Hij is notoir mediaschuw. En hij is eigenaar van HírTV, het dagblad Magyar Nemzet en Lánchid Radió. Drie media die iedereen simpelweg op de hoop 'regeringsgezind' dumpte. Tot Simicska Orbán deze week de oorlog verklaarde.
Directe aanleiding was belasting op reclame-inkomsten van media. Die werd vorig jaar bedacht met twee doelen: extra belastinginkomsten en RTL-Klub het leven onmogelijk maken. Het was een getrapt systeem en de commerciële omroep, de grootste zender van het land, betaalde verreweg het meest: veertig, later vijftig procent over de totale omzet aan reclame-inkomsten. Het was voldoende om de zender zwaar verliesgevend te maken en het idee was dan ook dat de Luxemburgse eigenaars de biezen zouden pakken. Hun reactie was echter totaal onverwacht: RTL besloot zijn tamme nieuwsrubriek om te vormen tot een onderzoeksredactie die de ene onthulling na de andere over corruptie in regeringskringen deed.
Ze zijn, zoals gezegd, de grootste en dat kritische nieuws hakte erin. Zozeer, dat de regering bereid was tot concessies ten aanzien van de reclamebelasting. Maar een verlaging voor RTL sloeg een gat, nou ja, een gaatje, in de begroting. Daarom werd afgelopen donderdag besloten dat de trap wordt afgeschaft en alle media in toekomst vijf procent reclamebelasting moeten gaan betalen. De meeste betaalden tot nu toe één procent.
Onaanvaardbaar, reageerde Simicska, die onmiddellijk over een mediaoorlog sprak. Hij gaf zijn media opdracht vanaf direct Orbán hard aan te pakken. Tot zijn stomme verbazing stapten daarop alle hoofdredacteuren uit protest op. Sindsdien is de boot aan. Szimicska heeft al nieuwe hoofdredacteuren benoemd en HírTV gaat hij zelf leiden, al schijnt hij eerst een paar dagen op vakantie te zijn gegaan. Maar je mag verwachten dat de toon en de inhoud van de drie media drastisch zal veranderen.
Ik moet overigens zeggen, enig begrip heb ik best voor die hoofdredacteuren. Dat je het niet pikt als de eigenaar van de krant je zomaar zegt wat je moet schrijven, is heel begrijpelijk. Ik vermoed alleen dat diezelfde journalisten er geen schande van  hebben gesproken toen een jaar of twaalf of zo geleden de liberale Magyar Hirlap werd gekocht door een Orbán-gezinde eigenaar en de redactie prompt de opdracht kreeg pro-Fidesz te gaan schrijven. Maar goed, dat is een andere zaak.
Dat het tussen Simicska en premier Orbán niet botert, is al langer duidelijk. Maar niemand wist waarom, omdat Simicska niet immers met de pers sprak. Dat is sinds deze week veranderd en de termen waarin de media-eigenaar over zijn voormalige studievriend spreekt zijn op zijn zachtst gezegd grof. Hij noemde hem geci. Letterlijk betekent het sperma, maar iets in de geest van rukker is vermoedelijk de beste Nederlandse vertaling.
Maar los daarvan heeft hij eindelijk een verklaring gegeven waarom het niet meer botert. Hij heeft het niet op met de pro-Russische koers en ook niet met Orbáns ideeën over de Hongaarse pers. Volgens hem verdeelt de premier de media in drie groepen: de volkomen loyale, de soms kritische en 'de vijand'. De enige media die Orbán volgens Simicska wil tolereren, zijn de absoluut loyale. Hij was destijds tegen de Sovjet-Unie en ziet geen verschil tussen toen en Putin. En hij beschuldigt Orbán ervan een nieuwe dictatuur op te willen bouwen.
Simicska als verdediger van de democratie en persvrijheid. Het is een idee om even aan te wennen. De man heeft in de jaren negentig Fidesz van de financiële ondergang gered met een gecompliceerd netwerk aan financiële deals die moesten verhullen dat de partij een aantal totaal verkeerde investeringen had gedaan die hadden geleid tot miljoenen aan bedrijfs- en belastingschulden.
Simicska was in de eerste regering Orbán, tussen 1998 en 2002, hoofd van de Hongaarse belastingdienst en werd er in die hoedanigheid regelmatig van beschuldigd dat hij de dienst inzette om critici van de regering het leven zuur te maken. Hij groeide in de afgelopen jaren uit tot een van de machtigste, en rijkste zakenlieden van het land. Aangezien hij vooral in bouwprojecten actief is, stroomden vele miljoenen aan EU-steun naar hem toe, nadat de aanbestedingsvoorwaarden van de betreffende projecten zo waren opgesteld dat slechts één bedrijf eraan voldeed: Simicska's Közgép.
Maar goed, voor iedereen kan een breekpunt komen, en voor Simicska kwam dat blijkbaar deze week. Of politieke meningen daarbij belangrijker waren dan zakelijke belangen, is de vraag. Al kun je er zeker van zijn dat Közgép het in toekomst aanzienlijk moeilijker zal krijgen om een openbare aanbesteding te winnen.
Wat vooral opvallend is, is dat Simicska niet de enige is. Het rommelt in Fidesz. De vraag is natuurlijk hoe hard. Zoals gezegd, niemand kan voorspellen waar dit eindigt.