Het nut van een nieuw IJzeren Gordijn

Mexicaans-Amerikaanse grens. Foto Gordon Hyde

Premier Viktor Orbán weet waarover hij praat als het over vluchtelingen gaat. De Hongaarse geschiedenis heeft hem die les wel geleerd. Ergens in negenhonderdzoveel trok een groep mensen te voet en te paard vanuit de Siberische steppen het Karpatenbekken in. Niemand weet precies wanneer of waar ze precies vandaan kwamen, laat staan waarom ze daar weggingen. Maar zeer waarschijnlijk werden ze gedreven door een van de gebruikelijke redenen: een hongersnood, een oorlog of een natuurramp.
In het Karpatenbekken zat echt niemand op die mensen te wachten. Maar ja, wie hield hen tegen? Niemand had een muur gebouwd, dus ze konden zo binnentrekken. Geweldloos ging dat zeker niet, want er woonden mensen in het gebied, maar die hadden weinig in te brengen tegen de nieuwkomers. In onze vaderlandse geschiedenisboekjes wordt hun komst normaal gesproken omschreven als 'volksverhuizing'.
Of die nieuwkomers zich destijds aan de lokale gewoonten aanpasten? Goede vraag. Ze zijn nooit meer weggegaan, dat is zeker, maar de lokale taal hebben ze in ieder geval niet overgenomen, anders hadden Hongaren inmiddels wel een Slavische taal of een Duits dialect gesproken.
Volgens Orbán zelf zijn de Hongaren nog steeds een 'half-Aziatisch' volk en toen hij begin april in Kazachstan was, verklaarde hij: "We reizen met veel vreugde naar Kazachstan. In de Europese Unie worden we weliswaar politiek als gelijkwaardige partners behandeld, maar vanuit onze oorsprong zijn we daar vreemdelingen. Als we daarentegen naar Kazachstan komen, vinden we hier verwanten".
Aan de andere kant: uit chromosomen- en DNA-onderzoek blijkt dat Hongaren zich genetisch niet van hun Servische, Slowaakse en Roemeense buren onderscheiden. Van Aziatische genen is behalve in de denkwereld van de premier nauwelijks een spoor over. Op dat vlak is de integratie volledig geslaagd.
Alle gekheid op een stokje: de moderne term voor volksverhuizing is vluchtelingenstroom. Het verschil met toen is dat de wereld inmiddels een stuk voller is. Niet alleen zijn de mensenmassa's die door oorlog, natuurgeweld of om andere redenen op drift raken, veel groter, zestig miljoen volgens de laatste cijfers van de Verenigde Naties, ook zijn de landen waar ze heen willen veel dichter bevolkt. Overigens was dat Karpatenbekken destijds ook niet zo leeg als de Hongaarse geschiedenislessen  over de honfoglalás, de 'inname van het vaderland', willen doen geloven.
Leger dan nu was het wel, maar zelfs in die legere wereld konden vluchtelingen zelden op een warm welkom rekenen. Het plan van Orbán om een hek te bouwen om de vloed te stelpen is van alle tijden. Toeristen die naar China gaan, hebben een bezoek aan zo'n bouwwerk meestal hoog op hun lijstje staan. Daar heet het bouwwerk de Grote Muur en geldt als een van de zeven Wereldwonderen.
Zuid-Afrika heeft een hek van 2900 kilometer langs de grens met Zimbabwe om illegale immigranten tegen te houden en een veel korter en ouder hek in het Krugerpark, op de grens met Mozambique. Er zijn hekken tussen Bulgarije en Turkije, tussen de VS en Mexico, tussen China en Noord-Korea en nog op zo'n dertigtal andere plekken in de wereld. Er was trouwens ooit, in de Eerste Wereldoorlog, ook een hek tussen Nederland en België. Gebouwd door de Duitsers, om mensen uit België te beletten naar Nederland te vluchten.Er stond 2000 volt stroom op.
Eerlijk gezegd denk ik dat heel wat mensen in Europa stiekem of ook hardop menen dat Orbán doet wat nodig is. Een cijfer van zestig miljoen mensen op drift klinkt behoorlijk afschrikwekkend, al zijn die natuurlijk lang niet allemaal op weg naar Europa. Ik maak me sterk dat de Hongaarse premier binnenkort steun krijgt van mensen als Marine le Pen en Geert Wilders.
Maar helpt het eigenlijk, zo'n hek, nog los van de morele kant van de zaak en los van het bizarre feit dat het eerste land in Centraal-Europa dat het IJzeren Gordijn afbrak, ook het eerste land dreigt te worden dat er weer een bouwt? Ik zou mijn verwachtingen niet te hoog opschroeven, als je naar de geschiedenis kijkt en naar het feit dat op dit moment dagelijks honderden mensen aan de Libische kust op wankele bootjes stappen, hoewel ze weten dat er een aanzienlijke kans is dat ze de overtocht naar Italië niet overleven. Wanhopige mensen zijn tot veel bereid.
Ook het stroomdraad tussen Nederland en België weerhield mensen destijds niet om het toch te proberen. Dat kostte naar schatting tussen de 500 en de 3000 mensen het leven. De Chinezen werden uiteindelijk toch onder de voet gelopen, tot twee keer toe zelfs, eerst door de Mongolen, en later door de Mantsjoes. Het hek tussen Zuid-Afrika en Mozambique doet vooral leeuwen een plezier, die af en toe een arme sloeber te pakken krijgen die eroverheen is geklommen. In 2011 zijn zo'n 80.000 mensen illegaal de Mexicaans-Amerikaanse grens overgestoken. En dat is een muur van meters hoog.
Ongetwijfeld zal een hek een deel van de mensen tegenhouden. Maar wie je op zo'n manier wel binnenkrijgt, zijn niet degenen die het het hardste nodig hebben. Niet de Syrische of Iraakse familie die haar hele hebben en houden is kwijtgeraakt op de vlucht voor IS, wel degene die geld of contacten genoeg heeft om een grenswacht om te kopen. Of die bereid is met geweld door het hek heen te breken. Of die straks gewoon via Kroatië of Roemenië Hongarije binnenkomt. Om daarna trouwens meteen door te reizen naar het noorden. Want geen van vluchtelingen heeft de intentie om in Hongarije te blijven. Zeker nu niet meer.