Van der Bellen te adellijk

Habsburg? Geen adel meer

Moet de Oostenrijkse president Alexander van der Bellen vrezen dat hij in toekomst als Alexander Bellen door het leven moet? Die vraag hield Oostenrijkse advocaten afgelopen week serieus bezig. Adellijke titels werden na de Eerste Wereldoorlog grondwettelijk verboden, net als het gebruik van adellijke naamstoevoegingen als 'von' en 'zu'. Maar het constitutionele hof besloot onlangs dat namen die de suggestie van adel wekken ook niet meer mogen.
Daarom maken de rechter bezwaar tegen de toevoeging 'von der' (pakweg het Nederlandse 'van der') in een van oosprong Zwitserse achternaam. Om dezelfde reden besloot het hof meteen ook dat de Franse naamstoevoeging 'de' niet mag.
Eigenlijk zou je verwachten dat niemand zo'n verbod na een eeuw nog serieus neemt. Decennia kregen de pakweg 2500 Oostenrijkers die nog een adellijke toevoeging gebruiken, daar inderdaad nauwelijks problemen mee. Ze zijn in Oostenrijk sowieso dol op titels en de grondwettelijke boete van 20.000 kronen is dankzij de inflatie al heel lang een lachertje, inmiddels pakweg 14 eurocent. In 2005 kreeg iemand een straf van 10 cent opgelegd.
Maar in 2015 meende een nazaat van de Habsburgse keizer in een tv-documentaire dat hij eigenlijk als 'Aartshertog van Oostenrijk' aangesproken diende te worden. Een parlementariër van de Groenen vond dat aanleiding voor een voorstel om de boete serieus te verhogen. Sindsdien staat het hele thema weer volop in de belangstelling. Zo startte vorig jaar een proces tegen Karl Habsurg die zich online als Karl von Habsburg presenteert. Maar van de mogelijke maximale straf, een boete van 140 euro, zal hij niet wakker liggen.
Toch kun je met een adellijke naam best in de problemen komen, zelfs als je er echt niets aan kunt doen. In Graz lopen inmiddels vier zaken en een Salzburgse kreeg vorig jaar problemen toen ze haar paspoort wilde verlengen. Ze dankte haar adellijke achternaam aan haar echtgenoot. Die komt uit Duitsland, waar de adel in 1919 weliswaar ook werd afgeschaft, maar adellijke toevoegingen niet.
De vraag of Van der Bellen zich zo mag blijven noemen, kwam voor het eerst op tijdens de verkiezingen in 2016. Na klachten van diverse burgers deed het ministerie van binnenlandse zaken onderzoek naar zijn oorspronkelijk Nederlandse naam en concludeerde dat er geen probleem was, omdat 'van der' in Nederland niets met adel van doen heeft.
Maar de recente uitspraken van het constitutionele hof zetten die conclusie op hun kop, met mogelijk lastige gevolgen niet alleen voor de president, maar ook voor andere Oostenrijkers met een elders heel gewone, maar in Oostenrijkse oren adellijk klinkende achternaam. Wie De Groot heet, kan misschien beter geen Oostenrijker willen worden.

Als u deze blog waardeert en dat wilt laten blijken met een bijdrage, vind ik dat uiteraard heel prettig. Alleen met uw steun kan onafhankelijke journalistiek in stand blijven.